Sovyetler Birliği'nin 4 Ekim 1957'de ilk yapay uyduyu uzaya fırlatmasının anısına, 1999 yılında Birleşmiş Milletler (BM) kararıyla kabul edilen ve her yıl 4-10 Ekim'de kutlanan "Dünya Uzay Haftası", Türkiye dahil birçok ülkede çeşitli etkinliklerle kutlanıyor.
Dünya Uzay Haftası'nın bu yılki teması ise "Yapay Uydular Yaşamı Geliştiriyor" olarak belirlendi.
KESİNTİSİZ İLETİŞİM SAĞLIYOR
Şu ana kadar uzaya fırlatılan binlerce uydu, insanlara uzayı ve yer yüzünü araştırma imkanı sunarken, aynı zamanda Dünya üzerindeki iletişimin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlıyor.
Özellikle koronavirüs salgını nedeniyle, eğitim ve iş yaşamında internete ve iletişim teknolojilerine ihtiyacın arttığı bu dönemde, yapay uyduların önemi daha çok anlaşılıyor.
Uzay Nesneleri Endeksi'ne göre, bugüne kadar uzaya 9 bin 869 insan yapımı nesne gönderildi. Bunlardan 6 bin 212'si Dünya yörüngesinde konumlanırken, 3 bin 655'i Dünya'nın ötesinde yollandı veya yeryüzüne geri döndü.
2 BİN 600'DEN FAZLA ÇALIŞIR UYDU VAR
Endişeli Bilim İnsanları Birliği (UCS) verilerine göre ise, halen Dünya yörüngesinde çalışır durumda 2 bin 666 uydu bulunuyor. Bunların 1327'si ABD'ye, 363'ü Çin'e, 169'u Rusya'ya, 807'si ise diğer ülkelere ait.
İletişim uyduları, çoğunlukla yeryüzünde aynı bölgelere sürekli sinyal sağlamak için Dünya'nın dönüşüne göre konumunu koruyabileceği Yer Sabit Yörünge'de bulunurken, meteoroloji ve yer gözlem uyduları daha yüksek çözünürlükte görüntü sağlayabilmeleri için genelde Alçak Yer Yörüngesi'ne yerleştiriliyor.
UYDULAR VE FAYDA SAĞLADIĞI ALANLAR
Meteoroloji uyduları, dünya üzerindeki en uzak noktaları için hava tahminleri yapılmasına, hava akımlarının hareketlerinin, fırtına ve kasırga oluşumlarının fark edilerek önlemler alınmasına olanak sağlıyor.
Yer gözlem uyduları, ormanların, su kaynaklarının ve buzul örtülerinin zaman içindeki değişimlerinin izlenerek çevresel etkilerin analiz edilmesine, salgın hastalıkların takibine, afetlerde zarar gören yerlerin tespit edilerek kurtarma ve yardım faaliyetlerinin yönlendirilmesine yardımcı oluyor.
İletişim uyduları, uzun mesafeli telefon görüşmelerini, canlı yayınlarını ve internet erişimini mümkün kılarken; yeni nesil mobil teknolojilerle bütünleşerek yerküreyi daha "bağlantılı" bir yer haline getiriyor.
UYDULAR İÇİN UZAY YARIŞI
Teknolojinin bu yeni ufku, şimdiden uydu iletişimi için yeni bir uzay yarışını başlatmış durumda.
Uydu iletişimine yatırım yapan şirketler ve ülkeler, Alçak Yörünge'de iletişim sinyallerini sürekli hale getirebilmek için "takım uydu" adı verilen uydu ağlarına ihtiyaç duyuyor.
Örneğin Elon Musk'ın sahibi olduğu ABD'li roket ve uzay mekiği üreticisi SpaceX, "Starlink" adını verdiği takım uydu projesi kapsamında, bugüne kadar 800'den fazla uyduyu yörüngeye gönderdi.
SpaceX, bu uyduların sayısını gelecekte 30 bine çıkararak, Dünya'nın ulaşılamayan bütün noktalarına yüksek hızlı intetnet sunmayı planlıyor.
AMAZON DA UYDULAR İÇİN DEVREDE
Öte yandan Amazon, "Kuiper Sistemi" adını verdiği, 3 bin 236 iletişim uydusundan oluşacak bir ağ kurmak için ABD Federal İletişim Komisyonu'ndan (FCC) onay aldı. Şirket, bu ağ aracılığıyla tıpkı SpaceX'in Starlink projesi gibi milyonlarca müşteriye geniş bant internet hizmeti sağlamayı amaçlıyor.
İngiliz hükümetinin yatırımcısı olduğu, Amerikalı girişimci Greg Wyler tarafından kurulan "OneWeb" şirketi de 1200 kilometredeki Alçak Yörünge konumunda, 650 uydudan oluşan bir takımuydu ağı kurmayı planlıyor.
KÜP UYDULARIN SAYISI ARTACAK
Öte yandan, bilgisayarların ve elektronik donanımların boyutlarının giderek küçülmesi, eski uyduların ağır ve hacimli yapılarından farklı minyatür boyutlarda uydular yapılmasına olanak sağlıyor.
Artık küp boyutundaki küçük uydular, bilimsel gözlem, ölçüm, iletişim ve diğer işlevleri büyük boyutlu benzerleri kadar etkili şekilde yerine getirebiliyor.
Roketlerdeki diğer yüklere iliştirilebile bu küçük uydular, imalatın yanı sıra nakil maliyeti açısından da hesaplı bir seçenek olarak değerlendiriliyor.
TÜRKİYE'NİN İLK KÜP UYDUSU ARALIKTA FIRLATILACAK
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) öğrencilerinin kurduğu Grizu-263 uzay takımı, 5 santimetre çapındaki cep uyduyla dünyadaki görüntüleri otonom bir şekilde aktarmayı hedefliyor.
Prof. Dr. Bülent Ekmekçi’nin danışmanlığını yaptığı projenin hayata geçmesiyle birlikte BEÜ’nün, uzayda bir cep uydusu olacak.
Grizu 263-A isimli uydu, 2020'nin Aralık ayında SpaceX'in Falcon 9 rokeriyle Yeni Zelanda’dan uzaya fırlatılacak.
UZAY ÇÖPLERİ CİDDİ BİR SORUN
Uzayda bu kadar çok yapay uydunun bulunması ve birçoğunun pasif durumda olması, uzay çöpü sayısını da her geçen gün artırıyor. Açıklanan verilere göre uzayda 15 bin küçük parça ve 150 bin izi sürülemeyen enkaz parçası bulunuyor.
13 farklı ülkeden uzman, Dünya yörüngesinde bulunan uzay çöplerinden en tehlikelilerini belirledi. Olası bir felaketin önüne geçilmesi için bir an önce bu büyük uzay çöplerinin mevcut yerlerinden kaldırılması çağrısı yapıldı.
EN TEHLİKELİ UZAY ÇÖPLERİ RUSYA'YA AİT
Belirlenen en tehlikeli 50 uzay çöpü listesinde; 35'i roket, 8'i uydu olmak üzere 43 Rus yapımı parça yer alıyor.
Listenin ilk 20 sırasında yer alan cisimler, Sovyetler Birliği ve Rusya'nın 1987 ile 2007 arasında uzaya yolladığı büyük roketlerden oluşuyor. Bu SL-16 R/B roketlerinin her biri 900 ton ağırlığında ve 800 kilometre irtifada bulunuyor.
Ayrıca toplamda 14 bin 403 adet artık uzay mekiği bileşeni ve aktif olmayan uydusu bulunan Rusya, en fazla uzay çöpüne sahip ülke konumunda.
UZAYI EN ÇOK KİRLETEN 5 ÜLKE
Toplamda 14 bin 403 adet artık uzay mekiği bileşeni ve aktif olmayan uydusu bulunan Rusya, en fazla uzay çöpüne sahip ülke konumunda.
İkinci sırada ise 8 bin 754 uzay çöpüyle ABD bulunurken, 4 bin 688 parça ile Çin üçüncü sırada.
Dördüncü ve beşinci sırada ise sırasıyla 994 ve 517 uzay çöpüne sahip Fransa ve Hindistan yer alıyor.
Bütün bu verilere ek olarak, araştırmacılar uzayda biriken çöp miktarının son birkaç yılda iki kattan fazla arttığını söylüyor.
UZAY ÇÖPLERİNİ TEMİZLEMEK İÇİN ŞİRKETLER HAREKETE GEÇTİ
Avrupa Uzay Ajansı (ESA), 2025 yılında yeni bir uzay görevi başlatacak. Şirket, uzaydaki çöpleri toplamak ve uzayı temizlemek için 4 kollu bir araç fırlatmaya hazırlanıyor.
Bu görev için ClearSpace adlı bir İsviçre şirketi ile ortaklık kuran Avrupa Uzay Ajansı, uzaydaki enkaz sorununu çözmeyi planlıyor.
Ayrıca StartRocket adlı girişim, uzay çöplerini temizlemek için Foam Debris Catcher adını verdiği bir grup küçük ve otonom uydudan yararlanmayı planlıyor.
Bu uyduların, yapışkan bir polimer köpükle uzay çöplerini yörüngeden toplaması düşünülüyor.
Yörüngede toplanan çöplerin, daha sonra Dünya'ya yönlendirilerek atmosferde yakılması hedefleniyor.
StartRocket, hali hazırda hem Dünya’da hem de uzayda iki aşamalı bir dizi deney gerçekleştiriyor.
Her ne olursa olsun, uzayda yer alan uydular bir şekilde Dünya hayatını olumlu yönde etiliyor ve yer yüzünde hem iletişimi hem de çeşitli araştırmaları kolaylaştırıyor.
Uzaydaki çöp uyduların temizlenmesi yıllar alacağından, biz şimdilik bu özel haftayı kutlamakla yetinelim.
Dünya uzay haftanız kutlu olsun...
Daha Fazla Yorum Yükle
0 Yorum Yapılmış