Tarihçinin kutbu olarak bilinen, Halil İnacık'ın anısına Rönesans Avrupası kitabı

Tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık’ın Rönesans Avrupası, Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci adlı kitabı 2011 yılında çıktı.

25 Temmuz 2016’da arakasından birbirinden değerli eserler bırakarak ebediyete intikal eden ve “Tarihçinin kutbu” olarak tanıdığımız İnalcık, ilerlemiş yaşına rağmen sürekli üretti, yazdı, araştırdı.

Hem Türkiye’de hem de dünyanın önemli üniversitelerinde dersler verdi, sayısız kitap ve bir o kadar da bilimsel makale yazarak gerçek tarihin nasıl anlatılacağını göstermiş oldu.

Tabiri caizse kendisi yaşayan tarihti.

Biz okurlara düşen ise, Halil İnalcık’ın eserlerini mümkün olduğunca okuyarak, elden ele dolaştırmak olmalı. Ben de üzerime düşen sorumluluğun bilincinde olarak sizlere hocamızın bu kitabından bahsetmek istiyorum.

Osmanlı Devleti’nin ilk Batılılaşma hareketleri sizlerin de bildiği üzere 1836 yılında yayımlanan Tanzimat Fermanı’yla olmuştur. Bu dönemde yapılan birtakım reform hareketleri Osmanlı’yı Avrupa’yla olan entegrasyonunu hızlandırmış, imparatorluk bu yönde politika izlemiştir.

Öte yandan sanat ve kültür alanında da yapılan çalışmalar Osmanlı Devleti’nin batılılaşma sürecine ivme kazandıran ana etkenlerden olmuştur.

Rönesans terimi, insanın dünya görüşündeki temel farklılaşmayı ifade eder. Dini ve içsel hayatın yepyeni bir görüşünü olan reformdan tamamen ayrıdır. Ortaçağdaki koşulların Rönesansı hazırladığını kabul etmek gerekir. İtalya’da ortaya çıkan bu yenilikçi görüş kısa sürede bütün Avrupa’ya yayılarak etkisini göstermiştir.

Aydınlık mücadelesi

Dönemin çağdışı ve dogmatik fikirlerini yerle bir eden Rönesans hareketi kaçınılmaz olmuştur. Bu girişim tamamıyla bir aydınlık mücadelesidir. İtalya’nın önde gelen filozofları, edebiyatçıları, düşünce adamları tarafından şiddetle desteklenmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu da yeniliklerden etkilenmiştir, dolayısıyla verilen sanatsal ürünlerde Rönesans izlerini bulmak mümkündür.

Sanatın gelişimi

15. yüzyılda, özellikle 16. yüzyılın birinci yarısında İtalya’da olağanüstü sanatsal gelişim görüldü. Sanat ve uygarlık tarihinin en büyük eserleri verildi.16. yüzyılda diğer Batı ülkelerine de yayıldı ve milli sanat geleneğine karşı kendi üstünlüğünü kurdu.

Rönesans deyince akla önce, önemli sanatsal yenilikler gelmektedir. Edebiyat ve fikir alkanında yeniliklerin yanında mimari, heykeltıraşlık, hakkâklık, ressamlık, gibi sanatın her dalında verilen sanatsal ürünler toplumun hayatına bir ışık gibi doğmuştur.

Osmanlı ve Avrupa

Osmanlı Devleti’nin Bizans İmparatorluğunu ve Batı dünyasını 1300’lerden başlayarak tehdit etmesi, Avrupa’da İslamiyet’e ilginin artmasını sağlamıştır. 1453-1553 yıllarında Avrupa’da Osmanlı Devleti’nden hem korkutmuş, hem de askeri ve siyasi kurumları taklit edilecek bir üstün sistem olarak algılanmıştır.

Yine kitaptan öğrendiğimize göre, Martin Luther King, Kur’an-ı Latince çevirinden okuyup incelemiştir. Burada şu önemli noktayı tespit etmemiz gerekiyor. O da şu ki; Osmanlı da Avrupa medeniyetine katkı yapmıştır. İki kültür karşılıklı beslenmiştir.

Medeniyetler çatışması

Batı medeniyeti ve dünyanın öteki uygarlıkları arasında gelecekteki çatışmaları, tarihin başlıca konusu olmuştur. Siyaset bilimci Samuel Huntington, yazdığı tartışmalı makalesinde Türkiye ve Avrupa ilişkileri üzerine ilginç gözlemler ve yorumlarda bulunmuştur.

Huntington, bu durumu şöyle açıklıyor:

“Sovyetler ’in dağılmasından ve Soğuk Savaş’ın son bulmasından sonra, olası savaşlar artık milli devletler veya ideolojiler arasında değil, farklı medeniyetlere mensup olup birleşen ve kaynaşan siyasi topluluklar arasında olacaktır.”

Cumhuriyet aydınlanması

Osmanlı İmparatorluğu’nun yerine 1923 yılında kurulan Cumhuriyet rejimi, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde toplumun bütün katmanlarını etkileyen reform ve inkılap çalışmaları hızla başlamıştır.

Osmanlı’nın mirası olan Cumhuriyet, Avrupa’yı yakından izleyerek aydınlanma çalışmalarını yoğunlaştırdı. Yeni devletin gerçekleştirmiş olduğu her yenilik Avrupa kültür ve medeniyetin izlerini taşımıştır.

Halil İnalcık, Rönesans Avrupası kitabını Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kadar olan aydınlanma hareketlerini kronolojik olarak ve gayet sade bir dille anlatıyor. Sadece Türkiye’nin değil, Avrupa’nın da kabuğunu nasıl kırdığını bu kitap sayesinde öğrenmiş olacaksınız.

Kitap sayfası için iletişim:

ergul.tosun@ensonhaber.com