Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz
ensonhaber.com

"Sınır Ötesi Harekât" tarihimiz

Vakanüvis

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Irak’ın kuzeyindeki terör yuvalarını yok etmek için beş gün önce başlattığı “Pençe Kilit Operasyonu” tüm hızıyla sürüyor. Önce havadan SİHA’lar ve helikopterlerin vurduğu, ardından Bordo Bereliler ve diğer kuvvetlerimizin yer aldığı operasyon başarılı bir şekilde ilerliyor. Metina, Zap ve Avaşin-Basyan bölgelerinde Mehmetçik etkin bir şekilde ilerliyor. Silahlı Kuvvetlerimiz bir kez daha sınırın ötesinde kahramanca mücadele ediyor. Peki, Cumhuriyet tarihi boyunca sınır ötesi operasyonlar nelerdi, bu operasyonlarda neler yaşanmıştı? İşte, sınır ötesi operasyonlar tarihimizden bir demet…

İlk harekatımız Kore'ye oldu

Türk Silahlı Kuvvetleri, ülke sınırları dışına ilk kez Kore vesilesiyle çıkmıştı. İki kutuplu dünyada ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki güç gösterisine sahne olan Kore, kısa bir sürede bölünmüş ve ortaya iki yönetim çıkmıştı. Kuzey Kore’nin bugünkü devlet başkanı Kim Jong Un’un dedesi Kim İl Sung’un, Çin ve Sovyetler Birliği desteğiyle 25 Haziran 1950’de Güney Kore topraklarını işgal etmesiyle başlayan Kore Savaşı’na, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi askeri güç gönderilmesi kararı almıştı. Türkiye de o günlerde üye olmak istediği NATO’ya kabulünü hızlandırmak için Kore Savaşı'nı fırsat bilmişti. Menderes Hükümeti’nin kararıyla Meclis tezkeresi bile olmadan (Tezkere 6 Aralık 1950’de Meclis’ten geçmişti) Kore’ye asker gönderme kararı almıştı. Tuğgeneral Tahsin Yazıcı emrindeki 259 subay, 18 askeri memur, 4 sivil memur, 395 astsubay, 4 bin 414 erbaş ve erden oluşan 1. Türk Tugayı, 17 Eylül 1950 tarihinde Hatay’ın İskenderun limanından yola çıkmış, 12 Ekim 1950’de Kore’ye ulaşmıştı. Bu ilk sınır ötesi harekât üç yıl sürmüş, 741 can kaybı ve 2 bin 147 yaralı, 234 esir ve 175 de “yitik” (akıbeti belli olmayan) bilançosuyla sona ermişti. Kore’deki Türk askeri gücü, 1960 yılına kadar 200 kişilik bir bölük olarak faaliyet göstermiş, 1965 yılında bir manga gücüne düşürülmüş, 1971 yılında ise tamamen geri çekilmişti.

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Kıbrıs için de tezkere çıktı

1950 ve 60’lı yıllarda, Yunanistan ve İngiltere’nin Kıbrıs Türklerini görmezden gelerek bir oldu bitti ile Kıbrıs’ı neredeyse ilhak edecek tutumlar sergilemesi, Türkiye’nin sabrını taşırmıştı. Bu gelişmeler üzerine Kıbrıs’ta Türk askeri varlığının güçlü bir şekilde bulundurulması gündeme gelmişti. TBMM de Kıbrıs için üç kez tezkere çıkartmıştı. İlk tezkere 16 Mart 1964 tarihinde, müteakiben 17 Kasım 1967’de ikinci tezkere ve nihayet 20 Temmuz 1974 tarihinde de üçüncü tezkere çıkmıştı. Ecevit-Erbakan Koalisyon Hükümeti döneminde Meclis’ten alınan bu tezkereyle Kıbrıs Barış Harekâtı başlamış, 14 Ağustos 1974’te Türk Birlikleri’nin Lefkoşa'ya girmesiyle Cumhuriyet tarihinin ikinci sınır ötesi operasyonu yapılmış ve harekât Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kurulmasına kadar varan süreci başlatmıştı. Türkiye’nin, terör hareketleri dışında kalan, ağırlıklı olarak da insanî görevler kapsamında Meclis tezkereleriyle yetkilendirilmiş sınır ötesi operasyonlarından bazıları ise şunlardı: Somali (1992), Bosna-Hersek (1992), Filistin (1997), Arnavutluk (1997), Kosova (1998), Afganistan (2001), Kongo (2006), Lübnan (2007), Somali Aden Körfezi (2009), Libya (2011), Irak (2012), Suriye (2013), Irak Suriye (2013), Irak Suriye (2014, 6 kez uzatıldı), Mali ve Orta Afrika (2014, Dört kez uzatıldı), Afganistan (2015, Üç kez uzatıldı), Azerbaycan (2020), Libya (2020). (Cumhuriyet tarihi boyunca 78 tezkere).

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

PKK nedeniyle Doğu ve Güneydoğu'da sık sık sınır ötesine geçildi

Türkiye’nin, sınırlarındaki terör hareketleri için sık sık sınır ötesi operasyonlara başvurması gerekmişti. Bu çerçevede PKK’nın kurulması Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu sınırları için özel bir konsept geliştirilecekti. 1970’lerin başlarından itibaren sol örgütler faaliyetlerini / eylemlerini artırırken, Türkiye İşçi Partisi, Türkiye İhtilalci Komünist Partisi ve THKP/C gibi örgütler ve Mahir Çayan, Deniz Gezmiş gibi isimlerle birlikte hareket eden grupların içinde Abdullah Öcalan da yer alıyordu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencilerinden Abdullah Öcalan, 1974 yılında aralarında Cemil Bayık, Duran Kalkan gibi isimlerin de bulunduğu bir grup arkadaşıyla “Demokrat Yüksek Öğrenim Derneği”ni kuracaktı. İlk zamanlar “Apocular” diye anılan bu grup, süreç içerisinde PKK’nın kuruluşunu gerçekleştirecekti. 27 Kasım 1978 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesi Fis köyünde (Partiya Karkeren Kurdistane) Kürdistan İşçi Partisi (PKK) kuruldu. Toplantıda, Türkiye ile birlikte Irak, İran ve Suriye’nin bölge insanını sömürdüğü, bu sömürüye karşı da Marksist Leninist öğreti çerçevesinde silahlı mücadele verileceği ilan edildi. Örgüt, dört ülkeden de toprak parçalarının yer alacağı bir “Kürdistan Devleti” kurulmasını da nihai hedef olarak belirlemişti. Örgütün ilk ses getiren eylemi 29 Temmuz 1979’da, Bucak Aşireti liderlerinden Adalet Partisi milletvekili Celal Bucak’a suikast girişimi olmuştu. Mayıs 1979’da PKK’lıların tutuklaması üzerine örgüt kurucusu Abdullah Öcalan, bir kaçakçının yardımıyla yürüyerek sınırı geçmiş, Lübnan’ın Bekaa vadisindeki örgüt merkezinde ve Suriye’de yaşamıştı. Öcalan, Ekim 1998’de Suriye tarafından sınır dışı edilene kadar - Avrupa'ya yaptığı iki kısa seyahat dışında – bu bölgelerde yaşamış, örgütü buradan yönetmişti. ABD yönetiminin “Bizim çocuklar” dediği Kenan Evren ve arkadaşlarının gerçekleştirdiği 1980 askeri darbesiyle çok sayıda sol örgüt başlarındakiler ve diğer kadroları yakalanarak etkisiz hale getirilmişken – nedense – PKK’nın öncü isimlerinin çoğu yurt dışına kaçabilmiş ve böylece örgüt mevcudiyet ve etkinliğini koruyabilmişti. Yine aynı dönemde, Diyarbakır Cezaevi’ndeki tutuklu ve mahkumlara uygulanan ağır işkenceler de adeta örgüte insan kaynağı sağlama gibi bir işlev görmüş, cezası bitenlerin çoğu yaşadıklarının etkisiyle oluşan tepkiyle sınırı geçip örgüte katılmıştı. Bölgedeki kimi kesimlerde terör örgütüne yönelik oluşan “sempati” de darbe yönetiminin sahada ve bilhassa cezaevinde sergilediği çok sert tutuma karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştı.

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Onbaşı Süleyman Aydın PKK saldırılarındaki ilk şehitti

Bütün bu yaşananların ardından PKK’nın bugünlere kadar uzanan terör eylemleri zinciri başlamıştı. PKK, 15 Ağustos 1984’te Siirt’in Eruh ve Hakkari’nin Şemdinli ilçelerini basarak ilk resmi hedeflere yönelik eylemlerine imza atmıştı. Eruh’taki saldırıda Jandarma Onbaşı Süleyman Aydın şehit olmuş, 6 erle 3 sivil yaralanmış; Şemdinli’deki saldırıda ise bir subay, bir astsubay ve bir er yaralanmıştı.

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Türk askeri Irak topraklarında

Türkiye de bu gelişmeler üzerine sınır ötesi operasyonları gündemine almıştı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bu çerçevedeki ilk sınır ötesi harekâtı, 25 Mayıs 1983’de Irak sınırı aşılarak gerçekleşmişti. Bu operasyonda 5 bin askerimiz, sınırın 5 kilometre ötesine kadar ilerlemişti. İlk harekâttan sonra üç yıl herhangi bir operasyona gidilmemiş, Güneydoğu eksenli ikinci sınır ötesi harekat ise 15 Ağustos 1986 tarihinde yapılmıştı. Bu harekâtta sadece hava unsurları kullanılmış ve Türk savaş uçakları, Irak sınırını aşarak PKK sığınaklarını bombalamıştı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin takip eden yıllarda yaptığı sınır ötesi operasyonlar ise şöyleydi: 4 Mart 1987 Uçaklarla Irak toprakları. 25 Ekim 1991 Hakkari Çukurca’da 17 askerimizin şehit edilmesi üzerine başlatıldı. 30 Ağustos 1992 İran tarafından sızan PKK’lılar Alan Karakolu'na saldırdı, 43 militan öldürüldü, takip İran topraklarında devam etti. 2 Eylül 1992 Irak’taki PKK kamplarına havadan ve karadan saldırı düzenlendi. 7 Ekim 1992 Hakurg ve Durji kamplarına operasyon. 27 Ekim 1992 Hantur Dağı’nda 100 militan öldürüldü. 29 Ekim 1992 Sinhat Boğazı’nda 90 PKK’lı etkisiz hale getirildi. 31 Ekim 1992 Haftanin Kampı’na girildi. 10 Ekim 1993 Kuzey Irak’ta 41 PKK’lı öldürüldü. 30 Kasım 1993 16 savaş uçağı Kuzey Irak’ta 9 PKK kampını bombaladı. 13 Aralık 1993 Üzümlü Karakolumuza saldırı hazırlığında olan PKK’lı grup Irak sınırının ilerisinde etkisiz hale getirildi. 18 Aralık 1993 Irak’ın kuzeyinden Türkiye’ye sızmaya kalkışan PKK konvoyu havadan vuruldu. 20 Aralık 1993 Dağ komandoları Kuzey Irak’ta 27 PKK’lıyı öldürdü. Takip eden yıllarda da Türkiye’nin sınır ötesi operasyonları hız kesmeden devam etti. Bu çerçevede; 1994 yılında dört, 1995 yılında 8, 1996 yılında beş, 1997’de 9, 1998 yılında iki sınır ötesi operasyon yapıldı. 16 Şubat 1999 tarihinde PKK elebaşı Abdullah Öcalan, Kenya’nın başkenti Nairobi’de düzenlenen operasyonla yakalanıp Türkiye'ye getirilmesinin ardından terör gerekçeli sınır ötesi operasyonlar uzunca bir süre durmuştu.

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Çekiç güç için sınır ötesi yetkileri

Türkiye, 1. Körfez Savaşı sırasında oluşabilecek istikrarsızlıklara karşı ve Müttefik Kuvvetlere destek amacıyla da sınır ötesi harekât için tezkereler çıkartmıştı. Bu tezkerelerin özelliği sınır ötesine asker göndermekten ziyade, ABD güçlerinin Türkiye’de bulundurulmasını öngörüyordu. BM kararları doğrultusunda Çekiç Güç bünyesinde kullanılmak üzere 12 Ağustos 1990, 5 Eylül 1990 ve 17 Ocak 1991’de çıkartılan tezkerelerle Amerikan güçlerinin Türkiye topraklarında bulunması ile Türk hava sahasında keşif uçuşu yapabilmeleri hükme bağlanmıştı. Bu arada, ABD’nin Irak‘ı işgali sırasında da gerektiğinde Türk askerinin sınır ötesine gönderilmesini içeren bir tezkere de hazırlanmıştı. Ancak 1 Mart 2003 yılında Meclis’e gelen bu tezkere kabul edilmemişti. Yine, Suriye’deki iç savaşın ardından, bölgedeki istikrarsızlık dikkate alınarak TBMM’den 2015’te bir tezkere çıkartılmıştı. 2017 yılında ise Katar’a asker gönderilmesine ilişkin operasyon için hükümet Meclisten yetki almıştı.

- Arş Gör. Sercan Semih Akutay - Doç. Dr. Davut Ateş, “Türkiye’nin Sınır Ötesi Operasyonlarının Hukukî Çerçevesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt XVII, Yıl 2013, Sayı 3

Dr. Özhan Hancılar, “PKK Terörizmi ve Türkiye’nin Uluslararası Hukuk Açısından Kuvvet Kullanma Hakkı”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

- Doç. Dr. Alb. Ulvi Keser, “Kore’den Günümüze Birleşmiş Milletler Misyonlarında Türk Silahlı Kuvvetlerinin Rolü ve Kamuoyuna Yansımaları”, Genelkurmay Başkanlığı 12. Askerî Tarih Sempozyumu, Ankara 2010

- “TBMM, Yurt Dışına Asker Gönderilmesi İçin 76 Kez İzin Verdi”, TRT Haber, 24 Ekim 2021

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz

Vakanüvis yazdı: 'Sınır Ötesi Harekat' tarihimiz