Bugün bayram! Böyle söyleyince hemen kulağıma o şarkı doluyor, önce onu söyleyelim o halde:
‘Bugün bayram!
Erken kalkın çocuklar
Giyelim en güzel giysileri
Elimizde taze kır çiçekleri
Üzmeyelim bugün annemizi’
Hangi bayramı kutluyorsak, onun şarkısı oluyor bu şarkı. Bu sene pek çok özel günü evde kutladığımız gibi, Ramazan Bayramı’nı da, üstelik 81 ilde sokağa çıkma yasağında, evlerimizde kutluyoruz. Belki geleneklerimizi yerine getirmemiz bu süreçte mümkün olmuyor. Ama insanız biz, bayram sevincimize hiçbir şey engel olamaz elbet. Bir ay boyunca tutulan oruçların, edilen ibadetlerin şenlikli günü bugün; kutlu olsun…
Peki günümüzün anlam ve önemine yaraşır bir giriş yaptıysak şimdi gelelim bayram sözcüğüne. Kelimenin kökeninden, çağrıştırdıklarından ve yaşattıklarından bahsedeceğim; ama önce sormak isterim:
Bayram sözcüğü sizin için neler ifade ediyor?
BİR KELİME OLARAK BAYRAM
Türkçenin ilk sözlüğü kabul edilen Dîvan-ı Lugati’t Türk’te Kaşgarlı Mahmud, ‘bayram’ kelimesinin kökünü ‘bazrâm’ olarak vermiş.
Başka bilgilere de göz atarsak;
İrani kökenli bir kelime olan ‘bayram’, eski Türkçedeki örneklerde ‘badram’ şeklinde kullanılırmış. Orta Farsça ve Soğdacada ‘patram’ olarak kullanılan bu sözcük, ‘neşe, huzur, mutluluk, sessizlik’ anlamlarına gelirmiş. Burada ‘geri, tekrar’ anlamındaki ‘pati’ ve ‘sükûn, barış ve mutluluk’ anlamındaki ‘rama’ sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşan ‘patram’, aslında en geniş ve yalın anlamı ile ‘tekrarı beklenen mutluluk!’ Bu arada bu anlamla bayramın Farsçaya, eski Türkçeden geçtiğini söyleyenler de var…
Bir şekilde hepimiz her yıl yeniden o bayram sevincine ulaşmayı dilemiyor muyuz?
Arapçadaki kullanımına bakarsak, ‘bayram’, orada ‘iyd’ şeklinde kullanılıyor. Bu aynı zamanda Süryanicede de böyle. Kelimenin aslı ise, ‘avd’. Yani ‘tekrar dönmek’ demek. Burada bu anlam sadece sevinçler için değil, kederli günler için de geçerli. Başka bir şey daha var burada: ‘Iyd’ kelimesi, ‘mead’ ile de akraba ve ‘mead’ ahiret anlamına geliyor.
Bu, sizce de güzel bir anlam buluşması değil mi?
BİR BAŞKA GÜZEL BULUŞMA
İslamiyet açısından bakıldığında bir başka güzel anlam buluşması daha var: ‘Iyd’, ‘Hac’ kelimesi ile de eş anlamlı. Hac da, ‘tekrar dönmek, dönüp tekrar ziyaret’ anlamına gelen bir sözcük. İbranicede ‘Hac’ yani orada ‘Hag’, ‘bayram’ anlamında kullanılıyor.
İslam’ın beş şartından biri olan Haccın, bayram sözcüğü ile eş anlamlı olması, sizce de güzel bir buluşma değil mi?
TÜRKÇEDE BAYRAM
Türklerin ‘bayram’ kelimesini, iki dini bayramın karşılığı olarak kullanmaya ilk ne zaman başladığı belli değil. Kaşgarlı Mahmud’un verdiği bilgiye göre, 11. yüzyılda Oğuzlar ‘Îd günü’ne bayram diyordu. Bugün, sevinç ve eğlence günü olarak kabul görüyordu. Kaşgarlı Mahmud’un, bayram sözcüğünün aslı olarak kayda geçtiği ‘bazrâm’ veya ‘bezrem’ sözcükleri de, yine bu manaya geliyordu.
Yine Kaşgarlı Mahmud, bu kelimenin aslının ne olduğunu bilmediğini, Farslardan işittiği bu sözcüğün, orada çiçekler ve ışıklarla bezenen yere ‘bazrâm gir, yani gönül açan yer’ dendiğini belirtiyordu.
Bayram, daha sonraki yüzyıllarda tamamen İslamî manada kullanılmaya başladı.
Bayram, hangi zaman diliminde hangi dilde kullanılırsa kullanılsın hep sevinç kuşanmış ve hep tekrarı dilenmiş. Bugün, dini bayramlarımızdan Ramazan Bayramı! Bir kez daha mübarek olsun. Allah, inanan herkesi bir sonraki bayrama kavuştursun…
Instagram: biyografivekitap
Daha Fazla Yorum Yükle
0 Yorum Yapılmış