46 Anıtkabir daha vardı

Ensonhaber.com/Tarih Vakanüvis

Bugün 10 Kasım, Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 80’inci yıl dönümü. Mustafa Kemal’in ebedi istirahatgahına bugün yine binlerce kişi gelecek, ikonik kabri Anıtkabir sevenleriyle dolup taşacak. Bu çok özel mimariye sahip yapıta, tam 65 yıldır hepimiz aşinayız, o siluet hepimizin ezberinde. Oysa geride daha 46 siluet daha var/dı.

CHP HÜKÜMETİ, TÜRK MİMARLARINI YARIŞMAYA SOKMAMIŞTI

Atatürk’ün vefatının ardından Ankara’da Rasathane tepesi anıt mezar yapımı için seçildi. Bu yerde daha önce Frigyalılar’a ait bir tümülüsün (mezar topluluğu) olduğu biliniyordu. 1 Mart 1941’de Atatürk’ün mozolesi için uluslararası yarışmaya çıkıldı. CHP hükümeti, proje yarışması şartnamesini hazırlayıp Batı dillerinde yayınladı. Bakanlar Kurulu kararına göre yarışmaya sadece Batılı mimarlar katılabilecekti. Ancak gelen tepkiler üzerine şartname değiştirildi, böylece Türk mimarların da yarışmaya katılabilmesinin yolu açıldı.

47 PROJE DEĞERLENDİRMEYE ALINDI

Yarışmaya 27'si yabancı, 20’si Türk mimara ait olmak üzere 47 proje katılmıştı. Jüri, projeler arasından üçünü ödüle değer gördü. Bunlar; İstanbul Mimarlık Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Emin Onat ile Doç. Dr. Orhan Arda, Alman Prof. Johannes Kruger ve İtalyan Prof. Arnoldo Foschini’nin çizimleriydi. Ancak jüri üç eser için de değişiklik önerileri getirmişti. Uzun müzakereler sonucunda da Onat ve Arda’nın projesi, yapılan değişikliklerle yapıma uygun bulundu.  Tarih 1942’ydi, 1943’te de bugünkü Anıtkabir’in inşasına başlandı.

Arkitekt Dergisi'nin 1943 yılı Ocak ve Şubat sayılarında, yarışma ve sonuçları ile bazı projeler detaylı bir şekilde incelenmiş, fotoğraflarına yer verilmişti. İşte o yazıdan bazı bölümler:

Birincilik Ödülü: Mimar Emin Onat ve Orha Arda

Bu proje, herkesçe beğenilen bir kompozisyondur. İlk mabed fikrinden mülhem müstatili bir plan teşkil eden mozole ve teferruatı dıştan bir kolonla çerçevelenmiştir. Şeref holünü ihtiva eden hacim temini için umumi kütleden yükseltilmiştir. Esas itibarı ile sade ve basit hacimlerden mürekkep olan anıdın bu kısmı üzerinde baröliyefler yapılmıştır.

Mimar Yohannas Krüger Projesi

Mimar Krüger'in projesi kuvvetli bir eserdir. Harici mimari biraz vahşi bir tesir yapmakta ise de iç mimari zengindir. Mimarın projesinde abide fikri hâkim olup, kabrin bulunduğu hol, esas kitleyi teşkil etmekte, diğer aksamı teferruat gibi tali kalmaktadır.

Mimar Arnoldo Foschini Projesi

Seçilen projelerden İtalyan Mimar Arnoldo Foschini'ye ait olan bu proje, çok iyi çalışılmış bir eserdir. Bu mimar da kabri esas bünye olarak kabul etmiş, diğer aksamı projesinde küçük basık hacimler şeklinde terkip etmiştir. Kabri ihtiva eden abide, murabbai bir plan teşkil etmektedir. İç mimari, bir kilisenin ruhunu taşımakta, şeref holünün kompozisyonu Türk ve İslam ruhuna tezat teşkil etmektedir.

Y. Mimar H. Kemali Söylemezoğlu , Kemal Ahmet Aru ve Recal Akçay Projesi

Satın alınan projelerden olan bu eser, genç üç Türk mimara aittir. Bu proje, müsabakanın Türk mimari karakterine en uygun eserdir. Plan esas itibari ile murabba olup, dört cephesinde çıkıntıları havidir.

Y. Mimar A. Handan ve Feridun Akkozan Projesi

Plan itibari ile iyi buluşları ihtiva eden bu projenin harici mimarisi iptidai ve nisbetsizdir. Plan harica nazaran daha isabetli bir buluştur. Projeye kafi emek verilmediği anlaşılmaktadır.

Mimar Giovanni Muzio Projesi

Proje dış mimari itibari ile, en eski abide ve mezar şekillerinden mülhemdir. Altı köşeli plan üzerindeki ehram, taş inşaata çok müsait görülüyorsa da, mimar bu satıhları o kadar çok pencere ile doldurmuştur ki, ancak betonarme ve zor bir inşaat sistemine muhtaçtır.

Mimar Guiseppe Vaccaro ve Gino Franzin'in Projeleri

Bu proje, ağır ve klasik tesirden ziyade, dekoratif bir iç mimariyi ve hiç lüzum olmadığı halde zor bir inşa tarzını icap ettirmektedir.

* Mimarlık dünyasının internet dünyasındaki buluşma adresi Arkitera sitesinde, Anıtkabir’in inşasına dair kapsamlı bilgiler yer alıyor.